Ανάκληση Αντιπροσώπων: Σύνοψη και τελικό αποτέλεσμα της περίπτωσης Sawant

Σύμφωνα με την ballotpedia.org [1], μέσα στο 2021 καταγράφηκαν 80 πρωτοβουλίες ανάκλησης δημοτικών συμβούλων σε διάφορες πόλεις των ΗΠΑ, που αφορούσαν 140 εκλεγμένους συμβούλους (προφανώς κάποιες πρωτοβουλίες ζητούσαν την ανάκληση περισσοτέρων του ενός συμβούλων). 

Χρονολόγιο

• 18 Αυγ 2020: O κάτοικος του Σηάτλ Ernest “Ernie” Lou καταθέτει αίτημα ανάκλησης της δημοτικής συμβούλου Kshama Sawant. Η Sawant είναι εκλεγμένη σύμβουλος στην 3η Περιφέρεια (District 3) της πόλης. Στη Δημοτική Περιφέρεια 3 ανήκουν το Capitol Hill με το πάρκο και τα 6 οικοδομικά τετράγωνα που κατά τη διάρκεια παρατεταμένων πολιτικών επεισοδίων είχαν καταληφθεί από ένοπλους “ακτιβιστές” και είχε ανακηρυχθεί σε “Αυτόνομη Ζώνη” υπό την ονομασία «Capitol Hill Occupation Protest (CHOP) Zone».
• Αρχές Σεπτ 2020: Η Sawant υποβάλει υπόμνημα στο δικαστήριο με το οποίο απαντά στις κατηγορίες
• 16 Σεπτ 2020: Ο δικαστής James E. Rogers αφού εξέτασε τα επιχειρήματα των 2 πλευρών αποφάνθηκε ότι υπάρχουν ενδείξεις που τεκμηριώνουν ότι η αίτηση ανάκλησης είναι λογικά και νομικά επαρκώς τεκμηριωμένη και επέτρεψε τη συνέχιση της διαδικασίας. 
• 28 Σεπτ 2020: Η Sawant υποβάλει αίτηση στο δικαστή που εξέτασε την υπόθεση να αλλάξει την απόφαση του και να απορρίψει το αίτημα ανάκλησης.
• 02 Οκτ 2020: Οι δικηγόροι της Sawant ασκούν έφεση στην αρχική απόφαση στο Ανώτατο Δικαστήριο της Πολιτείας Ουάσινγκτον.
• 07 Οκτ 2020: Ο δικαστής Rogers απορρίπτει το αίτημα της Sawant και επιμένει στην αρχική απόφαση του για συνέχιση της διαδικασίας. 
• 23 Νοεμ. – 10 Δεκ. 2020: Κατά την περίοδο αυτή οι δύο πλευρές αναπτύσσουν τα επιχειρήματα και αντεπιχειρήματα τους ενώπιον του Ανωτάτου Δικαστηρίου.
• 07 Ιαν 2021: Αναμένονταν η απόφαση του Αν. Δικαστηρίου αλλά δεν εκδόθηκε τελικά. 
• 01 Απρ 2021: Μετά από μεγάλη καθυστέρηση το Αν. Δικαστήριο ανακοινώνει ότι θα επιτρέψει την έναρξη της συλλογής υπογραφών για την υποστήριξη του αιτήματος ανάκλησης της Sawant. Η συλλογή υπογραφών πρέπει να ολοκληρωθεί σε διάστημα 180 ημερών. 
• 08 Σεπτ 2021: Η επιτροπή για την ανάκληση της Sawant καταθέτει 16,243 υπογραφές στην Εκλογική Επιτροπή της κομητείας. Απαιτούνται 10,687 έγκυρες υπογραφές για να προχωρήσει σε δημοψήφισμα το αίτημα ανάκλησης. Ξεκινάει ο έλεγχος εγκυρότητας για να επιβεβαιωθεί ότι επιτεύχθηκε ο απαιτούμενος αριθμός. 
• 30 Σεπτ 2021: Η Εκλογική Επιτροπή της κομητείας Κινγκ ανακοινώνει ότι διακόπτει τον έλεγχο των υπογραφών και επιβεβαιώνει ότι συγκεντρώθηκε ο απαιτούμενος αριθμός. Έχοντας ελέγξει περισσότερες από 14,5 χιλιάδες υπογραφές, οι επιβεβαιωμένα έγκυρες ήταν 11.350. Η Επιτροπή ανακοίνωσε επίσης ότι το δημοψήφισμα θα γίνει στις 7 Δεκεμβρίου, μόνο στην Περιφέρεια 3 και με μοναδικό ερώτημα αυτό της ανάκλησης της Sawant. Η ψηφοφορία θα διεξαχθεί με βάση τον Εκλογικό Νόμο της Πολιτείας της Ουάσινγκτον όπου ανήκει το Σηάτλ [2]. Σύμφωνα με το Νόμο δεν θα ακολουθήσει άλλη εκλογική διαδικασία. Εάν η Sawant καθαιρεθεί με το δημοψήφισμα, η κενή θέση θα πληρωθεί σύμφωνα με όσα ορίζει ο Νόμος για κάθε αντίστοιχη περίπτωση όπου η θέση ενός δημοτικού συμβούλου μένει κενή κατά τη διάρκεια της θητείας του/της. 
• 11 Νοεμ 2021: Το τοπικό κανάλι Seattle Channel διοργανώνει τηλεμαχία στην ενημερωτική εκπομπή City Inside/Out του Brian Callanan, με θέμα την επικείμενη ψηφοφορία ανάκλησης της Sawant. Μεταξύ των συμμετεχόντων είναι η ίδια η Sawant και ο συντονιστής της καμπάνιας υποστήριξης της Bryan Koulouris και ο γενικός συντονιστής της καμπάνιας υπέρ της ανάκλησης της Sawant, Henry Bridger ΙΙ. 

Η τηλεμαχία έχει ανέβει στο Youtube με τον παρακάτω διασύνδεσμο: https://www.youtube.com/watch?v=cU2di6MI4hM

 

• 17 Νοεμ 2021: Η εκλογική επιτροπή της κομητείας στέλνει τα έντυπα επιστολικής ψήφου στους εγγεγραμμένους της Περιφέρειας 3. Όσοι το επιθυμούν μπορούν να συμπληρώσουν το έντυπο και να ρίξουν την ψήφο τους στα ειδικά κυτία συλλογής ψήφων της κομητείας, τα οποία άνοιξαν την επομένη, 18 Νοεμβρίου. Το “ΝΑΙ” στο ψηφοδέλτιο δηλώνει επιθυμία να εκπέσει του αξιώματος της η Sawant, ενώ το “ΟΧΙ” διαφωνία με την αίτηση ανάκλησης της. 
• 29 Νοεμ 2021: Τελευταία ημέρα της προθεσμίας εγγραφής στους εκλογικούς καταλόγους όποιου πολίτη πληρεί τις προϋποθέσεις, για να έχει δικαίωμα ψήφου στις 7 Δεκεμβρίου. 
• 7 Δεκ 2021: Ολοκληρώνεται η ψηφοφορία και ξεκινά η καταμέτρηση των ψήφων. Σύμφωνα με τον εκλογικό νόμο θεωρούνται έγκυρα όσα ψηφοδέλτια φέρουν σφραγίδα ταχυδρομίου μέχρι και την 7η Δεκεμβρίου, οπότε η καταμέτρηση συνεχίζεται μέχρι την 17η Δεκεμβρίου. Οι εγγεγραμμένοι ψηφοφόροι της Περιφέρειας 3 ήταν 77.579. Με το τέλος της ημέρας αυτής είχαν ελεχθεί λίγο περισσότερα από 32 χιλιάδες ψηφοδέλτια με την κατανομή να είναι: 53,1% υπέρ του ΝΑΙ και 46,9% υπέρ του ΌΧΙ. 
• 8 Δεκ 2021: Με καταμετρημένες ψήφους λίγο περισσότερες από το 50% των εγγεγραμμένων (πάνω από 39 χιλιάδες), το “ΝΑΙ” ήταν στο 50,31% και το “ΟΧΙ” στο 49,69%. 
• 17 Δεκ 2021: Ολοκληρώνεται η διαδικασία. Τελικά ψήφισαν 40.986 πολίτες της Περιφέρειας 3, που αντιστοιχεί περίπου στο 53% των εγγεγραμμένων. Από αυτούς οι 20.340 (49.6%) ψήφισαν “ΝΑΙ” και οι 20.646 (50.4%). Δηλαδή, με μία οριακή διαφορά 300 ψήφων οι πολίτες της περιφέρειας 3 του Σηάτλ ψήφισαν εναντίον της πρότασης ανάκλησης της K. Sawant, η οποία παραμένει στη θέση της ως δημοτική σύμβουλος. Ενώ αρχικά όσοι ψήφισαν στα εκλογικά κέντρα έδωσαν ένα σαφές προβάδισμα περίπου 2 χιλιάδων ψήφων υπέρ της ανάκλησης, η καταμέτρηση των επιστολικών ψήφων ανέτρεψε το αποτέλεσμα υπέρ της Sawant, ήδη από τις 10 Δεκεμβρίου (προβάδισμα με 250 ψήφους). Μετά την ανακοίνωση του τελικού αποτελέσματος υπήρξαν διαμαρτυρίες για φαλκίδευση του αποτελέσματος μέσω μιας τεχνικής που λέγεται “vote harvesting”, δηλαδή συγκέντρωση λευκών επιστολικών ψήφων (έναντι ανταλλάγματος ίσως;) από “ακτιβιστές”, οι οποίοι τις ταχυδρομούν ψηφίζοντας αυτό που επιθυμούν οι ίδιοι και όχι οι πολίτες από τους οποίους μάζεψαν τις λευκές ψήφους. Προς το παρόν αυτοί οι ψίθυροι δεν έχουν μορφοποιηθεί σε συγκεκριμένες καταγγελίες ή άλλες νομικές κινήσεις. Γενικότερα πάντως αναδεικνύουν ένα πολιτικό πρόβλημα που έχει ξαναέρθει στην επιφάνεια στις ΗΠΑ (π.χ. στις πρόσφατες προεδρικές εκλογές), το οποίο δεν είναι του παρόντος άρθρου για να σχολιαστεί περαιτέρω. Όμως παρόμοιοι προβληματισμοί για την ανεξαρτησία και ακεραιότητα του δημοκρατικού αποτελέσματος των εξ’αποστάσεως ψηφοφοριών (π.χ. “ψηφιακή” δημοκρατία) είχαν περιγραφεί και στο σχετικό τεύχος του “ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ” (βλέπε, ειδικό τεύχος για “ψηφιακή δημοκρατία”). 

Περίληψη της υπόθεσης

Το αρχικό αίτημα του πολίτη Ε. Lou περιελάμβανε 6 επιχειρήματα υπέρ της ανάκλησης της Sawant. Τελικά, μετά την εξέταση του δικαστή Rogers και του Ανώτ. Πολιτειακού Δικαστηρίου τα 3 από αυτά απορρίφθηκαν ως μη παραβιάζοντα τους Νόμους και τους Κανονισμούς της Πολιτείας. Τα 3 επιχειρήματα που παρέμειναν και, τελικά, εξετάζονται στην κάλπη, είναι: 

1. Άνοιξε παράνομα, και παρά την απαγόρευση συναθροίσεων εξαιτίας του COVID-19, το Δημαρχείο της πόλης και επέτρεψε/καθοδήγησε διαδηλωτές του Black Lives Matter στο να συγκεντρωθούν εκεί. 
2. Τέθηκε επικεφαλής πορείας την οποία οδήγησε στο σπίτι της Δημάρχου Jenny Durkan. Η Sawant γνώριζε ότι η προσωπκή διεύθυνση της Δημάρχου ήταν απόρρητη επειδή ως Γεν. Εισαγγελέας της Πολιτείας η Durkan είχε δεχθεί απειλές εναντίον της ζωής της.
3. Χρησιμοποίησε παράτυπα δημοτικούς πόρους για να προωθήσει την καμπάνια για τη Νομοθ. Πρωτοβουλία Φορολόγησης της Amazon και δεν δήλωσε τις δαπάνες αυτές σύμφωνα με τους κανονισμούς διαφάνειας.

Από τη στιγμή που ολοκληρώθηκε η καταμέτρηση των υπογραφών και βεβαιώθηκε ότι η αίτηση για δημοψήφισμα ανάκλησης έχει τον απαιτούμενο αριθμό ξεκίνησε η προεκλογική διαδικασία η οποία δεν διέφερε σε κάτι από μία οποιαδήποτε άλλη προεκλογική καμπάνια. Καταρχάς, τα δύο επιτελεία αποδόθηκαν στη διαδικασία συγκέντρωσης οικονομικών πόρων: η ομάδα της Sawant συγκέντρωσε κοντά στις 900 χιλιάδες από πολλούς, μικρούς δωρητές, πολλοί εκ των οποίων δεν ήταν κάτοικοι Σηάτλ (η “Σοσιαλιστική Εναλλακτική”, το κόμμα της Sawant είχε κινητοποιήσει μέλη και φίλους από όλες τις Πολιτείες για το σκοπό αυτό) ενώ η ομάδα για την αποπομπή της μάζεψε λίγο λιγότερα από 800 χιλιάδες, έχοντας λιγότερους δωρητές που έδωσαν κατά μέσο όρο περισσότερα, ενώ σημαντική συμμετοχή είχαν εταιρείες ή άτομα που εργάζονται στο χώρο των ακινήτων (γεγονός που συνδέεται με τον πολιτικό, κοινωνικό και οικονομκό απόηχο του CHOP). 

Ο πολιτικός διάλογος γύρω από την ανάκληση της Sawant περιστράφηκε σε μεγάλο βαθμό γύρω από τις ενέργειες της που προκάλεσαν ή στήριξαν την CHOP Zone και τις τεράστιες επιπτώσεις στη ζωή και τις περιουσίες των κατοίκων. Οι συνέπειες αυτές προκάλεσαν και την αντίδραση μεγάλου μέρους της Ασιατικής παροικίας (κινεζοαμερικάνων) που είδαν τα καταστήματα και τα σπίτια τους να βανδαλίζονται ή να λεηλατούνται. Αντιθέτως η ομάδα της Sawant επέλεξε μία κατεξοχήν συγκρουσιακή στάση, διανθισμένη από “καταγγελίες” για ρατσιστικά ή σεξιστικά κίνητρα (χωρίς κάποιες απτές αποδείξεις) αλλά και από ιδεολογικές διακηρύξεις υπέρ των μειονοτήτων και των καταπιεσμένων (όπου εδώ είχε να παρουσιάσει κάποιο έργο η Sawant), οι οποίες όμως δεν αφορούν όσες μειονότητες έχουν ενταχθεί στον παραγωγικό ιστό της περιοχής. Κοντολογίς, η στρατηγική της ομάδας Sawant δεν κινήθηκε μακρυά από το αναμενόμενο: πολιτική κεφαλαιοποίηση της “θυματοποίησης”, ιδεολογική ηθικολογία, βερμπαλισμό και καταγγελτικό λόγο. 

Υπόδειγμα του ψηφοδελτίου

Γενικές παρατηρήσεις και προτάσεις

Τα επιμέρους, τοπικά χαρακτηριστικά και οι στρατηγικές των δύο μερών έχουν μικρή σημασία καθώς αυτά μεταβάλονται διαρκώς, αναλλόγως των προσώπων, της περιοχής και του χρόνου της σύγκρουσης. Αυτό που έχει μεγαλύτερη αξία είναι να εξεταστούν οι μηχανισμοί και οι θεσμοί που επέτρεψαν αυτή τη σύγκρουση να εκφραστεί εντός των πλαισίων του πολιτικού συστήματος. Η αξία αυτού του μηχανισμού είναι αυταπόδεικτη: μία τοπική κοινότητα αντιμετώπισε μία οξεία κατάσταση έκτακτης ανάγκης (με μεσοπρόθεσμες, απτές και άμεσες, συνέπειες στα μέλη της) για την οποία μεγάλη ευθύνη – προφανώς, όχι όλη – έχει μία εκλεγμένη τοπική αντιπρόσωπος, η οποία φέρεται ότι παραβίασε (όχι πάντα σε άμεση συνάφεια με την έκτακτη κατάσταση) μια σειρά από νόμους και κανονισμούς. Η παραβίαση αυτή έκανε τους πολίτες να πιστέψουν ότι η αντιπρόσωπος έσπασε το πολιτικό συμβόλαιο με τους εκλογείς της και αντί να εκφράζει την κοινότητα και να προστατεύει τα συμφέροντα της, επιδόθηκε σε “υψηλή πολιτική”, πλούσια σε ηθικολογία, συνθήματα και διακήρυξη προθέσεων αλλά φτωχή σε πρακτικό έργο υπέρ της κοινότητας. Ακόμη κι αν δεχτούμε ότι η CHOP Zone είχε κάποια πρακτική, κοινωνική αξία ήταν σαφές ότι έβρισκε απέναντι την πλειοψηφία των μόνιμων κατοίκων της περιοχής. 

Σε αντίθεση με τις Ολιγαρχικής δομής (ψευδο)δημοκρατίες όπου οι εκλεγμένοι αντιπρόσωποι έχουν λευκή επιταγή για να κάνουν ότι θέλουν χωρίς λογοδοσία κατά τη διάρκεια της θητείας τους, στο 50% των Πολιτειών των ΗΠΑ οι κάτοικοι μπορούν να υποβάλουν θεσμικό αίτημα δημοψηφίσματος ανάκλησης ενός εκλεγμένου αντιπροσώπου, το οποίο οφείλει να γίνει σεβαστό εφόσον εκπληρωθούν κάποιες σημαντικές ασφαλιστικές δικλείδες που αφορούν δύο κυρίως πτυχές: να έχει τη στήριξη σημαντικού αριθμού ψηφοφόρων (αντικειμενικά προσδιορισμένου εκ των προτέρων) και να αφορά συγκεκριμένες, εύλογες και τεκμηριωμένες παραβάσεις εκ μέρους του αντιπροσώπου. Από την άλλη πλευρά ο καλοπροαίρετος (ή μη) σχολιαστής δεν μπορεί να μην επισημάνει τα προβλήματα ενός τέτοιου μηχανισμού. 

Το θεσμικό εργαλείο του δημοψηφίσματος ανάκλησης (recall referendum) βρίσκεται μεταξύ δύο δεινών: εάν αφεθεί χαλαρά ρυθμισμένο υπάρχει κίνδυνος να εκφυλιστεί σε μία διαρκή σύγκρουση μεταξύ δύο άκρων, απ’όπου θα εκλείψουν οι μετριοπαθείς φωνές και οι μειοψηφίες, οδηγώντας έτσι σε μία διαρκή εναλλαγή και αμφισβήτηση των εκλεγμένων αντιπροσώπων με μόνη βάση την πολιτική αντιπαλότητα. Γι’αυτό απαιτείται να υπάρχουν δικλείδες που να εξασφαλίζουν ότι οι κατηγορίες είναι όντως πραγματικές και ότι έχουν την υποστήριξη σημαντικού ποσοστού των εκλογέων. Θεματοφύλακες αυτών είναι εκ των πραγμάτων οι γραφειοκράτες (δικαστές και διοικητικοί μηχανισμοί). Ωστόσο, η υπερβολική ενδυνάμωση των γραφειοκρατικών ελίτ οδηγεί στο άλλο άκρο: είτε σε κωλυσιεργία και αναίτιες καθυστερήσεις, είτε σε εξωγενή “θεσμική” παρέμβαση που αλλοιώνει τη βούληση των πολιτών. Στην περίπτωση Sawant είχαμε και τα δύο: η πρόταση έκανε 16 μήνες για να φτάσει στις κάλπες, ενώ κατέληξε εκεί περικομμένη κατά το ήμισυ. 

Δεν υπάρχουν μαγικές ή ιδανικές λύσεις που να προσφέρουν “επιστημονικά” τέλεια απάντηση στα προβλήματα αυτά. Κάθε πολιτική κοινότητα πρέπει να έχει την ελευθερία να τραβάει μόνη της τη γραμμή στο σημείο που θεωρεί ότι ανταποκρίνεται καλύτερα στις ανάγκες της αναλόγως του τι θεωρεί ως μεγαλύτερο κακό. Αντίστοιχα, πρέπει να μπορεί να διορθώνει τις αποφάσεις που πήρε εάν θεωρεί ότι δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες της ή εάν έχουν αλλάξει οι κοινωνικές/πολιτικές συθνήκες οπότε είναι απαραίτητο η “γραμμή” να μετακινηθεί προς το ένα ή άλλο άκρο. Εμείς εξ’ αποστάσεως μόνο κάποιες γενικές παρατηρήσεις μπορούμε να κάνουμε. Για παράδειγμα, είναι νομίζω σαφές ότι η αδικαιολόγητη καθυστέρηση στην έκδοση απόφασης από το Ανώτ. Δικαστήριο είναι κάτι που δεν προσφέρει στη διαδικασία αλλά θα πρέπει να αποφέυγεται νομικά. Επίσης, η διαδικασία συλλογής υπογραφών μπορεί να επισπευσθεί π.χ. με το να επιτρέπεται υπό αίρεση εφόσον υπάρξει η πρώτη νομική έγκριση (με τους απαραίτητους “αστερίσκους”) ή να επιτρέπεται και η συλλογή ψηφιακών υπογραφών πολιτών με αυτόματο έλεγχο εγκυρότητας. 

Αυτές είναι κάποιες γενικές παρατηρήσεις που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν σε όλες τις κοινότητες, εάν το επιθυμούν οι ίδιες, και οι οποίες θα μπορούσαν να συντομεύσουν σημαντικά το διάστημα από την υποβολή του αιτήματος μέχρι την ψηφοφορία. Είμαι βέβαιος ότι οι τοπικές κοινότητες μπορούν (και πρέπει να αφήνονται ελεύθερες) να επιλέξουν ακόμη πιο αποτελεσματικές λύσεις για τα αυξήσουν την αποτελεσματικότητα των δημοψηφισμάτων ανάκλησης, ένας θεσμός που αυξάνει την ελεγξιμότητα των αντιπροσώπων και επιτρέπει την άμεση λογοδοσία τους στην πολιτική κοινότητα που τους εξέλεξε. Ωστόσο, δεν πρέπει να αυταπατώμαστε. Οι αμεσοδημοκρατικοί θεσμοί δεν είναι – και δεν πρέπει να είναι – “μαγικές” αυτόματες λύσεις που δίνουν “λύσεις” τη στιγμή που κάποιος συλλάβει με το νου του ένα (πραγματικό ή φανταστικό) πρόβλημα. Η συμμετοχή της κοινότητας και ο δημόσιος διάλογος απαιτούν χρόνο και δαπάνες. Αλλά ίσως εκεί ακριβώς να βρίσκεται η πραγματική πολιτική και παιδευτική αξία τους! 

---

[1] https://ballotpedia.org/Kshama_Sawant_recall,_Seattle,_Washington_(2020-2021)#cite_note-14 

[2] Η Πολιτεία της Ουάσινγκτον είναι διαφορετική από την αυτόνομη περιοχή όπου βρίσκεται η πρωτεύουσα των ΗΠΑ, Ουάσινγκτον, και η οποία ονομάζεται District of Columbia [DC].